Ὁ Ἅγιος Νικόλαος ὁ Νεομάρτυρας ὁ Νέος, 17 Μαΐου.

Ὁ Νεομάρτυς Νικόλαος Μπασδάνης ἢ Βλαχονικόλας ἢ Ἐξηντατρίχης, ὅπως ἀλλιῶς ὀνομάζεται, γεννήθηκε στὸ Μετσοβο τῆς Ἠπείρου ἀπὸ φτωχούς, ἀλλὰ πολὺ πιστοὺς γονεῖς...

Ἔζησε σὲ μία περίοδο δύσκολη καὶ ταραγμένη, ἀφοῦ μετὰ τὴν ἀποτυχία τῶν ἐπαναστατικῶν κινημάτων τοῦ Μητροπολίτου Τρίκκης Διονυσίου τοῦ Φιλοσόφου (βλέπε 10 Ὀκτωβρίου), οἱ διώξεις καὶ οἱ πιέσεις τῶν Μουσουλμάνων Ἅγιος Νικόλαος ἐκ Μετσόβου κατὰ τῶν χριστιανῶν, εἶχαν φτάσει στὸ ἀποκορύφωμά τους.

Σὲ νεαρὴ ἡλικία πῆγε στὰ Τρίκαλα τῆς Θεσσαλίας, ὅπου ἐργαζόταν σὲ τούρκικο ἀρτοποιεῖο. Ὕστερα ἀπὸ λίγο χρονικὸ διάστημα, οἱ Τοῦρκοι, χρησιμοποιώντας τρομοκρατικὲς μεθόδους, τὸν ἀνάγκασαν νὰ ἐξισλαμιστεῖ. Ὅταν ὅμως ὁ Νικόλαος συνειδητοποίησε τὸ μεγάλο χριστιανικὸ καὶ ἐθνικό του ὀλίσθημα, ἐπέστρεψε στὸ Μετσοβο, ὅπου ζοῦσε χριστιανικά.

Ἡ φτώχεια ὅμως, καὶ οἱ δύσκολες συνθῆκες διαβιώσεως, ποὺ ἐπικρατοῦν αὐτὴ τὴν περίοδο στὸ Μετσοβο, ἀναγκάζουν τὸν Νικόλαο νὰ ξαναπάει στὰ Τρίκαλα, γιὰ νὰ πουλήσει δαδί. Ἐκεῖ, ἔγινε ἀντιληπτὸς ἀπὸ κάποιον Τοῦρκο κουρέα, ποὺ γειτόνευε μὲ τὸν ἀρτοποιό, στὸν ὁποῖο ἐργαζόταν ὁ Ἅγιος. Ὁ Τοῦρκος κουρέας συλλαμβάνει τὸν Νικόλαο, τὸν σέρνει βίαια στὸν δρόμο, καὶ τὸν βρίζει δημόσια, γιατί πρόδωσε τὸ Ἰσλάμ, καὶ ἔγινε πάλι χριστιανός. Ὁ Νικόλαος, ἐπειδὴ φοβήθηκε τὶς συνέπειες, ἔδωσε στὸν Τοῦρκο κουρέα τὸ φόρτωμα τοῦ δαδιοῦ καὶ δεσμεύτηκε μαζί του νὰ τοῦ φέρνει κάθε χρόνο ἀπὸ ἕνα φόρτωμα δαδί. Μετὰ τὴν συμφωνία αὐτή, ὁ Τοῦρκος ἄφησε ἐλεύθερα τὸν Νικόλαο.

Ἐπιστρέφοντας στὸ Μετσοβο ὁ Νικόλαος, ἔκανε αὐστηρὴ αὐτοκριτική, καὶ συνειδητοποίησε ὅτι οἱ συνεχεῖς αὐτὲς πνευματικὲς πτώσεις, καὶ οἱ ἔνοχοι συμβιβασμοί, δὲν ἀποτελοῦν γνωρίσματα τῶν γνησίων μαθητῶν τοῦ Ἰησοῦ. Τότε, πῆρε τὴν μεγάλη ἀπόφαση νὰ μὴν ξανασυμβιβαστεῖ σὲ θέματα πίστεως, καὶ ἂν χρειαστεῖ, νὰ θυσιάσει καὶ αὐτὴν ἀκόμη τὴν ζωή του στὸν βωμὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὲς οἱ μεταπτώσεις, ὅσο ἁπλὲς καὶ ἂν φαίνονται, εἶναι ὡστόσο ἀρκετὰ δραματικές, καὶ παρουσιάζουν τὸν ψυχογραφικὸ πίνακα ἑνὸς ἀνθρώπου, ποὺ πορεύεται ἀπὸ τὴν ὀμιχλώδη ἀτμόσφαιρα πρὸς τὸ φῶς. Στὴν περίπτωση τοῦ Νικολάου, παρακολουθοῦμε τὴν διαλεκτικὴ πορεία μίας ψυχῆς, ποὺ ἀνακαλύπτει κλιμακωτὰ τὸν ἑαυτό της. Γὶ αὐτ'ὁ καὶ συγκινεῖ ἰδιαίτερα τὶς ἀδύνατες, ἀσθενικὲς ψυχές μας. Εἶναι μία μορφή, ποὺ ζητάει τὸν Εὐριπίδη τῆς Ὀρθοδοξίας.

Μὲ αὐτοπεποίθηση ὁ Νικόλαος πηγαίνει στὸν πνευματικό του γιὰ νὰ ἐξομολογηθεῖ τὰ κρίματά του καὶ νὰ φανερώσει σ' αὐτὸν τοὺς μελλοντικούς του στόχους. Ὁ ἔμπειρος ὅμως πνευματικός, ἔχοντας ὑπόψη τοῦ τὴν συναισθηματικὴ ἀστάθεια τοῦ Νικολάου, τὸν συμβουλεύει νὰ ἀφήσει πρὸς τὸ παρὸν τοὺς ὑψηλοὺς αὐτοὺς στόχους, ἐπειδὴ φοβόταν μὴν ὑποπέσει σὲ δεύτερη ἄρνηση τῆς πίστεως. Ὁ Νικόλαος ὅμως μένει σταθερὸς στὴν μεγάλη του ἀπόφαση. Ὁ πνευματικός, βλέποντας τὸ σταθερὸ καὶ ἀμετακίνητο φρόνημα τοῦ Νικολάου, τὸν εὐλόγησε καὶ τὸν ἄφησε νὰ πορευτεῖ στὸ μαρτύριο.

Μὲ τὴν εὐχὴ τοῦ πνευματικοῦ του, ὁ Νικόλαος μεταβαίνει γιὰ ἄλλη μία φορὰ στὰ Τρίκαλα μὲ τὴν ἀπόφαση νὰ δώσει αὐτὴ τὴν φορά, τὴν καλὴν μαρτυρίαν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἐκεῖ τὸν ἀντιλαμβάνεται ὁ Τοῦρκος κουρέας, ὁ ὁποῖος ἐκνευρισμένος τὸν ρωτάει γιὰ τὸ δαδί, ποὺ τοῦ εἶχε ὑποσχεθεῖ. Στὴν ἀρνητικὴ ἀπάντηση τοῦ Νικολάου, ὁ κουρέας τὸν καταγγέλλει στοὺς Τούρκους τῆς γειτονιᾶς, οἱ ὁποῖοι μὲ βίαιο τρόπο τὸν φέρνουν στὸ τούρκικο κριτήριο μὲ βασικὴ κατηγορία τὴν ἀλλαξοπιστία. Στὶς ἐρωτήσεις καὶ ἀπειλὲς τῶν Τούρκων δικαστῶν, ὁ Νικόλαος ἀπαντάει: «Χριστιανὸς ἐγεννήθην καὶ Χριστιανὸς εἶμαι καὶ Χριστιανὸς θέλω νὰ ἀποθάνω». Μὴ μπορώντας νὰ τὸν μεταπείσουν μὲ τὴν πειθώ, χρησιμοποιοῦν τὴν βία, ἡ ὁποία μεταφράζεται σὲ ἄγριους ξυλοδαρμούς, σκόπιμη στέρηση τῆς τροφῆς καὶ τοῦ νεροῦ, σαδιστικὲς καὶ ἀπάνθρωπες ἐνέργειες. Τέλος, τὸν ρίχνουν σὲ σκοτεινὴ φυλακή, ὅπου γιὰ πολλὲς μέρες τὸν ταλαιπωροῦν μὲ πείνα, δίψα καὶ διάφορα βασανιστήρια. Ἀλλὰ ὁ Νικόλαος τὰ ὑποφέρει ὅλα μὲ θαυμαστὴ πίστη καὶ ὑπομονή.

Γιὰ δεύτερη φορά, τὸν παρουσιάζουν στὸ ἄνομο κριτήριο, ὅπου καὶ πάλι ὁ Νικόλαος, ἐκήρυξε μεγαλοφώνως τὸν Χριστόν, πὼς εἶναι Θεὸς ἀληθινὸς καὶ Αὐτὸν πιστεύει καὶ δὲν τὸν ἀρνεῖται πώποτε.

Οἱ Τοῦρκοι δικαστές, βλέποντας τὴν ἀμετάκλητη γνώμη τοῦ Νικολάου, παίρνουν τὴν ἀπόφαση νὰ τὸν ρίξουν στὴν φωτιά. Μὲ ἐντολὴ τοὺς ἀνάβεται μεγάλη πυρκαΐα στὴν κεντρικὴ ἀγορὰ τῶν Τρικάλων, πάνω στὴν ὁποία μὲ μανία καὶ πάθος ρίχνουν τὸν Νικόλαο. Ὁ Ἅγιος, μὲ θαυμαστὴ γαλήνη καὶ ἠρεμία ἀντιμετώπισε τὸ μαρτύριο, δοξολογώντας μάλιστα τὸν Χριστό, γιατί ἀξιώθηκε νὰ ἀτιμαστεῖ καὶ νὰ θανατωθεῖ γιὰ χάρη Του. Ἔτσι τὴν 17η Μαΐου 1617 μ.Χ. ὁ Νεομάρτυς Νικόλαος παρέδωσε τὴν ἁγιασμένη τοῦ ψυχή, στὸν Ἀρχηγὸ τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου.

Τὸ βράδυ τῆς μαρτυρικῆς αὐτῆς ἡμέρας, κάποιος πιστὸς κεραμοποιός, ἀπὸ εὐλάβεια κινούμενος, ἀφοῦ ἔδωσε ἀρκετὰ χρήματα στοὺς Τούρκους φύλακες, ποὺ ἀγρυπνοῦσαν στὸν τόπο τοῦ μαρτυρίου, ἀγόρασε τὴν κάρα τοῦ Νεομάρτυρος, ποὺ εἶχε μερικὲς βλάβες στὸ σημεῖο τῶν κροτάφων ἀπὸ τὴν φωτιά. Ἐπειδὴ ὅμως φοβόταν τοὺς Τούρκους, ἔκρυψε τὴν κάρα σὲ τοῖχο τοῦ σπιτιοῦ του, χωρὶς κανένας νὰ γνωρίζει αὐτὴ τοῦ τὴν ἐνέργεια.

Μετὰ τὸν θάνατο τοῦ κεραμοποιοῦ, τὸ σπίτι ἀγοράστηκε ἀπὸ κάποιον ποὺ ὀνομαζόταν Μέλανδρος. Αὐτός, δὲν γνώριζε ἀπολύτως τίποτε γιὰ τὸν μεγάλο θησαυρὸ ποὺ κρυβόταν στὸν τοῖχο τοῦ σπιτιοῦ του. Τὶς βραδυνὲς ὧρες τῆς 17ης Μαΐου 1618 μ.Χ. εἶδε νὰ λάμπει φῶς στὸ σημεῖο ἐκεῖνο τοῦ τοίχου καὶ κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ ὕπνου, δέχτηκε τὴν πληροφορία ὅτι στὸ σημεῖο αὐτό, βρίσκεται κρυμμένη ἡ Κάρα τοῦ Νεομάρτυρος Νικολάου. Τὸ πρωΐ, ἄνοιξε τὸ μέρος ἐκεῖνο τοῦ τοίχου καὶ βρῆκε τὴν Ἁγία Κάρα. Ὅμως, ἐπειδὴ ἔκρινε τὸν ἕαυτό του ἀνάξιο νὰ κρατάει ἕναν τόσο μεγάλο θησαυρό, τὴν δώρησε στὴν Ἱερὰ Μονὴ Βαρλαὰμ τῶν Μετεώρων, ὅπου εἶχε ἀδελφὸ μοναχό, γιὰ μνημόσυνο αἰώνιο δικό του καὶ τῶν γονέων του.

Ἐκεῖ φυλάγεται μέχρι σήμερα μὲ ἐξαίρετη εὐλάβεια σὲ ὀκτάπλευρο ἀσημένιο κουτί, ἡ κάρα τοῦ Ἁγίου, καὶ γεμίζει τὸν τόπο μὲ ξεχωριστὴ εὐωδία διαρκείας, ποὺ τὴν αἰσθάνεται ἔντονα ὁ κάθε προσκυνητής.

Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν Ἁγία Κάρα, σώζονται τεμάχια τῶν χεριῶν τοῦ Ἁγίου στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ἐλεούσης Ἰωαννίνων, καὶ στὸν Ναὸ τοῦ Ἁγίου Νικολάου Σκαμνελίου Ἰωαννίνων, καθὼς καὶ δόντι τοῦ Ἁγίου στὴν Ἱερὰ Μονὴ Κοιμήσεως Θεοτόκου Μετσόβου.

Ἡ τιμὴ τοῦ Ἁγίου

α) Σήμερα στὸ Μετσοβο, ἡ μνήμη τοῦ πολιούχου γιορτάζεται μὲ κάθε λαμπρότητα ὡς ἑξῆς: Τὶς ἀπογευματινὲς ὧρες τῆς παραμονῆς τῆς γιορτῆς γίνεται λιτάνευση τῆς Ἱερᾶς Εἰκόνας καὶ τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου. Ἡ ἱερὰ πομπή, ξεκινάει ἀπὸ τὸν Ἱερὸ Ναὸ τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, διέρχεται διὰ μέσου τῶν κεντρικῶν δρόμων τῆς πόλεως καὶ καταλήγει στὸν Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Δημητρίου. Ἐκεῖ τελεῖται Μέγας Ἀρχιερατικὸς Ἑσπερινός, μὲ ἀρτοκλασία καὶ θεῖο κήρυγμα. Τὴν ἡμέρα τῆς γιορτῆς, τελεῖται στὸν Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Δημητρίου πανηγυρικὴ Ἀρχιερατικὴ Θεία Λειτουργία. Τὸ ἀπόγευμα τῆς γιορτῆς, στὸ παρεκκλήσι τοῦ Νεομάρτυρος Νικολάου στὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Ἁγίου Νικολάου Μύρων Λυκίας, ψάλλεται ὁ παρακλητικὸς κανόνας τοῦ Ἁγίου, ἐνῶ ἀργότερα στὴν κεντρικὴ πλατεία τοῦ Μετσόβου οἱ χορευτικοὶ σύλλογοι τῆς πόλεως παρουσιάζουν ἕνα πλούσιο γιορταστικὸ πρόγραμμα.

β) Πανηγυρικὰ γιορτάζεται καὶ στὰ Τρίκαλα ὁ Νεομάρτυς Νικόλαος. Τὴν παραμονὴ τῆς γιορτῆς, στὸν φερώνυμο Ναὸ τῆς πόλεως τελεῖται Μέγας Ἀρχιερατικὸς Ἑσπερινός, μὲ τὴν συμμετοχὴ ὅλων τῶν ἱερέων τῆς πόλεως καὶ πλήθους πιστῶν. Τὸ πρωὶ τῆς γιορτῆς τελεῖται πανηγυρικὴ Ἀρχιερατικὴ Θεία Λειτουργία. Πρὶν ἀπὸ τὸν Ἑσπερινό, στὴν εἴσοδο τοῦ Ναοῦ, γίνεται ἡ ὑποδοχὴ τῆς θαυματουργῆς ἁγίας Κάρας τοῦ Νεομάρτυρος, ἡ ὁποία στὴν συνέχεια ἐκτίθεται σὲ λαϊκὸ προσκύνημα.

γ) Ἡ Μονὴ Βαρλαὰμ τῶν Μετεώρων, ποὺ κατέχει τὸν πολύτιμο θησαυρὸ τῆς ἁγίας Κάρας, γιορτάζει μὲ βυζαντινὴ μεγαλοπρέπεια τὴν μνήμη τοῦ Νεομάρτυρος. Τὸ βράδυ τῆς παραμονῆς τῆς γιορτῆς, τελεῖται ὁλονύχτια ἀγρυπνία μὲ τὴν συμμετοχὴ ὅλων τῶν ἡγουμένων τῶν Μονῶν τῶν Μετεώρων. Τὴν ἀγρυπνία παρακολουθοῦν πολλοὶ πιστοί, ποὺ ἔρχονται γι' αὐτὸ τὸ σκοπό, ἀπὸ διάφορα μέρη.

δ) Ἀλλὰ καὶ στὴν Ἀθήνα, ἡ μετσοβίτικη παροικία, τιμᾶ τὴν μνήμη τοῦ Νεομάρτυρος. Μὲ πρωτοβουλία τοῦ Ἐξωραΐστικου Συλλόγου Μετσόβου, τὴν πρώτη Κυριακὴ μετὰ τὴν 17η Μαΐου, τελεῖται στὸ παρεκκλήσι τῆς Φοιτητικῆς Ἑστίας Τοσίτσα, στὴν Κάτω Κηφισιά, Θεία Λειτουργία μὲ ἀρτοκλασία. Ἀκολουθεῖ τὸ πατροπαράδοτο μετσοβίτικο γλέντι κάτω ἀπὸ τὰ πανύψηλα δένδρα τῆς Φοιτητικῆς Ἑστίας.

ε) Τέλος, οἱ Μετσοβίτες τῶν Ἰωαννίνων, γιορτάζουν τὸν Ἅγιο μὲ πανηγυρικὴ Θεία Λειτουργία καὶ ἀρτοκλασία στὸν Ἱερὸ Ναὸ τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων Φρουρίου Ἰωαννίνων.

Ὁ Ἅγιος νεομάρτυρας Νικόλαος, μετὰ ἀπὸ τὶς ἀπαραίτητες ἐνέργειες τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Τρίκκης καὶ Σταγὼν κ. ΑΛΕΞΙΟΥ, κατατάχτηκε ἐπίσημα στὸ ὀρθόδοξο ἑορτολόγιο τὸ 1988 μ.Χ. ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Τιμᾶται στὶς 17 Μαΐου.