Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος Κοτσώνης, 25 χρόνια από το θάνατό του (1988-2013).

του Παναγιώτη Ριζόπουλου*

Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος Κοτσώνης γεννήθηκε το 1905 στα Υστέρνια της Τήνου από οικογένεια φτωχών ναυτικών. Ο πατέρας λεγόταν Ιερώνυμος και πέθανε δύο χρόνια μετά το γάμο του και μόλις τρεις μήνες πριν γεννηθεί το παιδί του. Η μητέρα του Ιερώνυμου χήρα και φτωχή με μια πενιχρή σύνταξη προσπαθούσε να ζήσει την χαροκαμένη οικογένειά της.

Αναγκάστηκε να μεταβεί στην Αθήνα όπου και εργάστηκε ως μαγείρισσα. Άφησε το μοναχοπαίδι της σε συγγενείς και ο μικρός Ιερώνυμος έμεινε διπλά ορφανός. Μετά από 2,5 χρόνια αποφάσισε να φέρει τον υιό της στην Αθήνα όπου και έλαβε τις εγκύκλιες σπουδές του. Η δίψα του για μάθηση ήταν μεγάλη. Αφού αποφοίτησε αριστούχος από τη Ριζάρειο Σχολή, γράφτηκε στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Οι καθηγητές του τον παρακίνησαν να συνεχίσει τις σπουδές του στο εξωτερικό, αλλά οι οικονομικές του δυνατότητες ήσαν πολύ περιορισμένες. Το όνειρό του για συνέχιση των σπουδών του στη Γερμανία (Μόναχο, Βερολίνο, Βόννη) και την Αγγλία, έγινε πραγματικότητα με τη βοήθεια της υποτροφίας του κληροδοτήματος Μανούση, ευεργεσία την οποία ποτέ δε λησμόνησε. Από νεαρής ηλικίας γνωρίστηκε με τον προϊστάμενο της αδελφότητας θεολόγων «Η ΖΩΗ», Αρχιμανδρίτη Σεραφείμ Παπακώστα, ο οποίος γρήγορα έγινε πνευματικός του οδηγός και εξομολόγος. Ο πνευματικός του, τον συνέστησε στον τότε Αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο- τον από Τραπεζούντος- ο οποίος εκτίμησε το χαρακτήρα και τα προσόντα του. Εκάρη μοναχός στη μονή Πετράκη και στις 4 Ιανουαρίου 1939, ο Ιερώνυμος, λαμβάνει τον πρώτο βαθμό της ιεροσύνης. Τοποθετείται ως διάκονος στο ναό της Αγίας Ειρήνης και ως δεύτερος γραμματέας στην Ιερά Σύνοδο. Στις 23 Ιουνίου 1940 ο Χρύσανθος τον χειροτόνησε πρεσβύτερο και τον προχείρισε αρχιμανδρίτη. Ακολούθως μετατίθεται ως εφημέριος στον Άγιο Δημήτριο Κηφισιάς και στις 13 Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους διορίζεται γενικός αρχιερατικός επίτροπος του τμήματος Κηφισιάς, που τότε υπαγόταν στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών. Η κυβέρνηση Κατοχής τον απολύει από συνοδικό γραμματέα και ο Χρύσανθος, λίγο πριν εκδιωχθεί, τον διορίζει εφημέριο του νοσοκομειακού ναού του Ευαγγελισμού. Η διακονία του στο νοσοκομείο, εκείνες τις δύσκολες εποχές, ήταν για όλους τους ασθενείς μια ψυχική ανάταση. Μετά την Κατοχή αποσύρεται από τα εφημεριακά του καθήκοντα για να αφοσιωθεί στη μελέτη και τη συγγραφή. Το 1945 υποβάλλει στη Θεολογική Σχολή διατριβή για τη θέση του υφηγητή. Το 1946 αποσύρει την υποψηφιότητά του σε ένδειξη διαμαρτυρίας για διαφωνία του με καθηγητές του. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1949 διορίζεται πρωθιερεύς των βασιλικών ανακτόρων, θέση στην οποία παραμένει μέχρι το 1967. το 1959 εκλέχτηκε τακτικός καθηγητής στην έδρα του Κανονικού Δικαίου, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, θέση που κατείχε μέχρι την εκλογή στο Αρχιεπισκοπικό αξίωμα. Στις 14 Μαΐου 1967 εκλέγεται, από 8μελή «Αριστίνδην» Σύνοδο, Αρχιεπίσκοπος Αθηνών. Τον Δεκέμβριο του 1973, πικραμένος από τις ατελείωτες επιθέσεις των πολιτικών, και όχι μόνον αντιπάλων του, υποβάλλει την παραίτησή του και αποσύρεται στον όρμο των Υστερνίων, της γενέτειράς του, Τήνου. Τον Αύγουστο του 1987 τον έπληξε η αρρώστια και στις 15 Νοεμβρίου του 1988, ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος μετώκησε στους ουρανούς.

Ο Αρχιεπίσκοπος της Αγάπης

Ο Ιερώνυμος, κάλλιστα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο Αρχιεπίσκοπος της Αγάπης. Η θερμή πατρική του αγάπη, εκφράστηκε με το μεγάλο φιλανθρωπικό του έργο. Ίδρυσε το νοσοκομείο των κληρικών της Εκκλησίας της Ελλάδος, 186 φιλόπτωχα ταμεία, 47 ομάδες ελευθέρως διαβιούντων υπερηλίκων, ομίλους περιθάλψεως διασπάρτου γήρατος, 64 σπίτια «Γαλήνης Χριστού» υπερηλίκων, στέγη κατάκοιτων υπερηλίκων, 3 κέντρα απασχόλησης υπερηλίκων, 5 κινητές μονάδες περιθάλψεως κατακοίτων, θέρετρο ιερέων, θερινή εξοχή γερόντων, κέντρο συμπαραστάσεως οικογενείας, εόρτιες συνάξεις, κατασκηνώσεις για τα παιδιά των εκκλησιαστικών υπαλλήλων, συνεστιάσεις, εκδρομές ιερέων, τιμή στους «κοιμηθέντας κληρικούς», «ημέραι περισσυλογής» ιερέων, «Ημέρα Αγάπης» για τους φτωχούς της Αρχιεπισκοπής κ.ά.. Ιδιαίτερο ήταν το ενδιαφέρον του για τα παιδιά, τους φυλακισμένους και τους χρονίως πάσχοντες. Είχε ιδρύσει το «Κίνημα Αγάπης» όπου έκανε τη συλλογή και την εκποίηση άχρηστων ειδών, συγκεντρώνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο, μέσα σε δύο χρόνια (1970-1972), το τεράστιο για την εποχή ποσό των 50 εκατομμυρίων δραχμών. Στον τομέα της πνευματικής ανανεώσεως και της επιμόρφωσης των συνεργατών της Αρχιεπισκοπής, πραγματοποιήθηκαν συνάξεις εφημερίων, ιεροψαλτών, νεωκόρων και εκκλησιαστικών συμβούλων κατά αρχιερατικές περιφέρειες, σεμινάρια επιμόρφωσης νεοχειροτονούμενων εφημερίων, λειτουργικής επιμόρφωσης, εξομολόγων και στελεχών κατηχητικού έργου. Στον ποιμαντικό τομέα ιδρύθηκαν τα γραφεία «συμπαραστάσεως οικογενείας», «ποιμαντικής μέριμνας των εν φυλακαίς», «ποιμαντικής αποδήμων και διασποράς» και «φιλοξενίας». Ιδρύθηκαν τα Κέντρα Νεότητας, οργανώθηκαν τα κατηχητικά σχολεία, συγκεντρώσεις κατηχητών, κατασκηνώσεις, το γραφείο εργαζομένης νεολαίας, οι κατασκηνώσεις και η μέριμνα υπέρ των σπουδαστών- φοιτητών. Αναμφισβήτητα το έργο που επιτέλεσε ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος ήταν μεθοδικό, πλούσιο με απτά μέχρι σήμερα αποτελέσματα. Πολλοί σχολίασαν δυσμενώς την εκλογή του από ολιγομελή σύνοδο, πολλοί τον κατηγόρησαν ως χουντικό, ως βασιλικό, πολλοί τον χαρακτήρισαν ως «αντικανονικό», αλλά κανείς δε μπορεί να τον κατηγορήσει ότι δεν άφησε έργο, ότι δεν αγάπησε την εκκλησία και ότι δεν έδωσε απλόχερα χέρι βοηθείας και την πυρωμένη από αγάπη καρδιά του. Αναμφίβολα ήταν και παραμένει σε πολλούς που τον έζησαν και τον θυμούνται, ο Αρχιεπίσκοπος της Αγάπης.

* Ο Παναγιώτης Ριζόπουλος είναι αρχισυντάκτης της εφημερίδας Στύλος Ορθοδοξίας. Το άρθρο του δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα τον Νοέμβριο του 2003 με τον τίτλο "Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος Κοτσώνης: 15 από το θάνατό του (1988-2003)"